دانلود پروژه امنیت فناوری اطلاعات

پیشگفتار

مفهوم امنیت در دنیای واقعی مفهومی حیاتی و کاملاً شناخته شده برای بشر بوده و هست. در دوران ماقبل تاریخ، امنیت مفهومی کاملاً فیزیکی را شامل می شد که عبارت بود از اصول حفظ بقا نظیر امنیت در برابر حمله دیگران یا حیوانات و نیز امنیت تامین غذا. بتدریج نیازهای دیگری چون امنیت در برابر حوادث طبیعی یا بیماریها و در اختیار داشتن مکانی برای زندگی و استراحت بدون مواجهه با خطر به نیازهای پیشین بشر افزوده شد. با پیشرفت تمدن و شکل گیری جوامع، محدوده امنیت ابعاد بسیار گسترده تری یافت و با تفکیک حوزه اموال و حقوق شخصی افراد از یکدیگر و از اموال عمومی، و همچنین تعریف قلمروهای ملی و بین المللی، بتدریج مفاهیم وسیعی مانند حریم خصوصی، امنیت اجتماعی، امنیت مالی، امنیت سیاسی، امنیت ملی و امنیت اقتصادی را نیز شامل گردید. این مفاهیم گرچه دیگر کاملاً محدود به نیازهای فیزیکی بشر نمی شدند، ولی عمدتاً تحقق و دستیبابی به آنها مستلزم وجود و یا استفاده از محیط های واقعی و فیزیکی بود.

لیکن جهان در دهه های اخیر و بویژه در پنج سال گذشته عرصه تحولات چشمیگری بوده که بسیاری ا زمناسبات و معادلات پیشین را بطور اساسی دستخوش تغیر نموده است. این تحولات که با محوریت کاربری وسیع از فناوری اطلاعات و ارتباطات امکانپذیر شده، از کاربرد رایانه به عنوان ابزار خودکارسازی (AUTOMATION) و افزایش بهره وری آغاز گردیده و اکنون با تکامل کاربری آن در ایجاد فضای هم افزایی مشارکتی (COLLABORATION) ، عملاً زندگی فردی و اجتماعی بشر را دگرگون ساخته است. به باور بسیاری از صاحب نظران همانگونه که پیدایش خط و کتابت آنچنان تاثیر شگرفی بر سرنوشت انسان برجای گذاشته که مورخین را بر آن داشته تا داستان زندگی بشر بر این کره خاکی را به دوران ماقبل تاریخ تقسیم نمایند، ورود به فضای مجازی حاصل از فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات نیز دوره جدیدی از تمدن بشری را رقم زده، به نحوی که انقلاب عصر اطلاعات شیوه اندیشه، تولید، مصرف، تجارت، مدیریت، ارتباط، جنگ و حتی دینداری و عشق ورزی را دگرگون ساخته است.

این تحول بزرگ الزامات و تبعات فراوانی را به همراه داشته که از مهمترین آنها بوجود آمدن مفاهیم نوین امنیت مجازی یا امنیت در فضای سایبر می باشد. با تغییری که در اطلاق عبارت شبکه رایانه ای از یک شبکه کوچک کار گروهی به شبکه ای گسترده و جهانی (اینترنت) واقع گردیده، و با توجه به رشد روز افزون تعاملات و تبادلاتی که روی شبکه های رایانه ای صورت می پذیرد، نیاز به نظام های حفاظت و امنیت الکترونیکی جهت ضمانت مبادلات و ایجاد تعهد قانونی برای طرفهای دخیل در مبادله بسیار حیاتی است. نظام هایی مشتمل بر قوانین ،‌روشهای، استانداردها و ابزارهایی که حتی از عقود متداول و روشهای سنتی تعهدآورتر بوده و ضمناً امنیت و خصوصی بودن اطلاعات حساس مبادله شده را بیش از پیش تضمین نمایند.

امنیت اطلاعات در محیط های مجازی همواره بعنوان یکی از زیرساختها و الزامات اساسی در کاربری توسعه ای و فراگیر از ICT مورد تاکید قرار گرفته است. گرچه امنیت مطلق چه در محیط واقعی و چه در فضای مجازی دست نیافتنی است، ولی ایجاد سطحی از امنیت که به اندازه کافی و متناسب با نیازها و سرمایه گذاری انجام شده باشد تقریباً در تمامی شرایط محیطی امکانپذیر است. تنها با فراهم بودن چنین سطح مطلوبی است که اشخاص حقیقی، سازمانها،‌ شرکتهای خصوصی و ارگانهای دولتی ضمن اعتماد و اطمنیان به طرفهای گوناگونی که همگی در یک تبادل الکترونیکی دخیل هستند و احتمالاً هیچگاه یکدیگر را ندیده و نمی شناسند، ‌نقش مورد انتظار خود بعنوان گره ای موثر از این شبکه متعامل و هم افزا را ایفا خواهند نمود.                 

خلاصه اجرایی

راهنمای امنیت فناروی اطلاعات، راهنمایی کاربردی جهت فهم و اجرای گامهای دستیابی به امنیت در کاربردهای حوزه فناوری اطلاعات در منزل و محل کار شما است. گرچه این پروژه بهترین و نوین ترین راهکارها را در زمینه فناوری اطلاعات ارائه می دهد، اما در اصل بری خوانندگان کشورهای در حال توسعه نوشته شده است. این پروژه علاوه بر ارائه خلاصه ای از تهدیدات فیزیکی و الکترونیکی موجود در حوزه امنیت فناوری اطلاعات، به راهکارهای مدیریتی ، محیط های ضابطه مند و الگوهای مشارکت سازماندهی همکار می پردازد که در حال حاضر در بازارهای، دولتهای، موسسات حرفه ای و سازمانهای بین المللی وجود دارند.

سازگارسازی فناوری اطلاعات و ارتباطات در حال افزایش است

این پروژه در ابتدا مروری بر رشد بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) دارد. این رشد و ارتقا کاربران عادی ICT را در بر میگیرد و از افزایش تعداد شبکه های خانگی و رشد سازمانهای کوچک و متوسط (SMES) که برای پشتیبانی از بازارهایی که به شدت به توسعه فناوری و بکارگیری آن در سراسر جهان وابسته اند کتکی به منابع رایانه ای می باشند- می توان به آن پی برد.

اطلاعات موجود از سوابق فعالیتهای

تامین امنیت فناوری اطلاعات

از آنجا که توسعه بازار محصولات و خدمات فناوری در دو سطح فردی و سازمانی چشمگیر است، اطلاع از مباحث امنیت فناوری اطلاعات بسیار مفید و مهم می باشد. ممکن است کاربران فردی در مورد خطراتی که هنگام استفاده از اینترنت متوجه آنها است مطلع نباشند . اگر کاربران خطرات شبکه های حفاظت نشده را تشخیص دهند، باز هم ممکن است یادگیری در مورد دیواره های آتش، ویروس یابها، رمزگذاری و نگهداری قاعده مند از اطلاعات را به دلیل هزینه و وقتی که از آنها می گیرد و تغییری که در رفتار رایانه ای آنها ایجاد می کند به تعویق بیاندازند. علاوه بر این سازمانهای کوچک و متوسط ممکن است از یک راه حل فنی نظیر دیواره آتش استفاده نمایند و به طبقه بندی سطوح امنیت توجهی نداشته باشند و ندانند که بدون توجه به آن، امنیت سیستم به شدت دچار مخاطره است. همچنین ممکن است به دلایل مختلف ایمن ساختن سیستمهای خود را به تاخیر بیاندازند و در تدوین سیاستهای شفاف امنیتی برای کاربران و مدیران نیز کوتاهی کنند. اگر ارتباطات، آگاهی و آموزش مناسب در سازمان وجود نداشته باشد، تبهکاران ممکن است به آسانی حفاظهای فنی را پشت سر بگذارند.

فناوری در یک محیط متغیر

دستگاههای سیار، نرم افزارهای رایج کاربردی، و تهدیدهای که موجب ایجاد پیچیدگی می شوند.

در حال حاضر کاربران جدید و غیر متخصص تنها علت نقض امنیت فناوری اطلاعات نیستند. محیط فناوری اطلاعات و ارتباطات با پیدایش محصولات جدید خصوصاً دستگاههای سیار (مانند رایانه های کیفی، تلفنهای همراه و PDAها) که چالشهای متفاوتی را در زیرساخت و امنیت داده ها ایجاد می کنند بسرعت رو به تغییر می باشد. پیدایش برنامه های کاربردی رایانه ای برای سرمایه گذاری الکترونیکی و تجارت الکترونیک نیز موجب بروز پیچیدگی های در محیط های شبکه ای شده اند.

از هنگام ظهور دستگاههای خودپرداز گرفته تا زمان رواج بانکداری اینترنتی ، این قابلیتها موجب صرفه جویی مناسب در هزینه ها می شوند، اما تهدیدات و خطرات بالقوه ای نیز به همراه دارند.

آنچه که اوضاع را بدتر می کند این است که اکنون نفوذگران قادر به توسعه و گسترش تهدیدات خود می باشند: مثل ترکیبی از ویروسها،‌ کرمها و تراواهایی که می تواند آسیبهای شدیدتری را به این سیستمها و داده ها وارد کند. این صدمات حتی می توانند از بعضی نرم افزارهای مخرب (بدافزارها) نیز خطرناکتر باشند. از آنجا که تمامی این پیشرفتها کاربران فناوری را در سطح جهانی تحت تاثیر قرار می دهند، بهترین روشهای مقابله با تهدیدات ناشی از آنها تنها از طریق همکاری بین المللی حاصل می شود.

همکاری بین المللی و امنیت در کشورهای در حال توسعه

امنیت فناوری اطلاعات در کشورهای در حال توسعه از اهمیت شایانی برخوردار است. واضح است که اینترنت فرصتهایی طلایی برای تجارت و ارتباطات فراهم آورده که حدود ده سال قبل حتی تصور آنها مشکل بود. البته دسترسی به اینترنت همیشه هم ارزان نیست. اینترنت کاربران را قادر می سازد تا نگاهی به گستره وسیعی از موضوعات داشته باشند و با استفاده از آن ارتباط مردم از طریق پست الکترونیکی بسیار کارآمدتر از خدمات پستی سنتی شده است. اینترنت بر اصول تجارت بین المللی نیز تأثیر گذاشته است،‌بازارهای کشورهای در حال توسعه اکنون می توانند کالاهای خود را بصورت برخط بفروشند. اگر چه هنوز تعداد رقبا در بازار بسیار زیاد است، اما مشتریان می توانند به سادگی تواناییها و محصولات شرکتهای رقیب را ببینند و برای انجام این کار نیازی به اطلاعات وسیع در این زمینه ندارند. از آنجا که دسترسی به بازارهای آنسوی مرزهای جغرافیایی برای هر سیستم اقتصادی بسیار جذاب است، همکاری گسترده ای برای جا افتادن مدل یک نظام شبکه ای کارآمد و جهانی لازم است.                

بخش اول

امنیت اطلاعات

مقدمه

اولین گام در ارائه یک استراتژی صحیح امنیتی این است که مفهوم «کاربرد صحیح» رایانه های شخصی و «حفاظت» از آنها مشخص شود. اگر شما نیز بدنبال همین مسئله هستید، اطمینان حاصل کنید که:

داده ها و برنامه هایتان تنها در صورتی تغییر میکنند یا پاک می شوند که شما چنین خواسته ای داشته باشید. برنامه های رایانه بگونه ای که طراح یا برنامه نویس آنرا تعیین کرده عمل می کنند (مگر عیب و نقصهای نرم افزاری، که وجود آنها رد برنامه ها ناخواسته است). هیچکس نمی تواند بدون اجازه شما از داده ها، رایانه و شبکه شما استفاده کند. رایانه بطور ناخواسته فایلهای آلوده به ویروس را منتشر نمی کند. کسی قادر به مشاهده تغییراتی که رد رایانه ایجاد می کنید نیست. کسی توانایی دستیابی به داده های شما، چه در شبکه های بی سیم و چه در شبکه های سیمی را ندارد. روی سیستمها و یا پایگاه های وبی که به آنها دسترسی دارید کسی قادر به سرقت نام کاربری و رمز عبور نیست. چنانچه شماره کارت اعتباری و یا اطلاعات مربوط به حساب بانکی خود را از طریق شبکه اینترنت وارد کنید، داده های مربوطه از امنیت کامل برخوردار خواهند بود (مسلماً شما بر آنچه که در سوی دیگر شبکه ارتباطی رخ می دهد کنترلی نخواهید داشت).

فصل اول

امنیت اطلاعات چیست؟

امنیت اطلاعات نمی تواند ایمنی را صد در صد سازماندهی اطلاعاتی سیستم کامپیوتری شما ضمانت نماید. به عبارت دیگر امنیت اطلاعات قادر به نگهداری اطلاعات شما نیست. هیچ سحر و جادویی را نمی توان یافت تا امنیت کاملی برای اطلاعات ایجاد نمود. مفاهیم موجود در امنیت اطلاعات، علم نظامی و فنی هم نیست که واضح و آشکار باشد.

در واقع امنیت اطلاعات نوعی طرز فکر است. طرز فکری که در آن انواع تهدیدهای ممکن و راههای ضربه زدن به سازماندهی اطلاعاتی بررسی می شود و مدیریت مناسبی برای آن پیشنهاد می گردد. شاید به تعداد زیادی از تولید کنندگان برخورد کرده باشید که هر یک ادعا می کنند محصول تولیدی آنها بهترین راه حل برای رفع مشکلات امنیتی است .

در این فصل سعی بر آن است تا مسائل مربوط به امنیت اطلاعات تشریح گردد و در نهایت استراتژی مدیریتی مناسبی برای سازماندهی اطلاعاتی پیشنهاد گردد.

تعریف امنیت اطلاعات

بنا بر فرهنگ Merrian- Webster (که به صورت زنده در آدرس www.m-w.com موجود است)  کلمه «اطلاعات» بصورت زیر تعریف شده است:

اطلاعات دانشی است که از طریق تحقیق، مطالعه، آموزش، فهم مطلب، اخبار، حقایق، دیتا، سیگنال یا کارکتری که حاوی دیتا باشد ( مانند سیستمهای مخابراتی یا کامپیوتری)، چیزی که نحوه ایجاد تغییرات در یک ساختار را بیان می کند (مانند طرح یا تئوری) و چیزهایی از این قبیل بدست آمده باشد.

در همین فرهنگ نامه امنیت بصورت زیر تعریف شده است :

رهایی از خطر ، وجود ایمنی ، رهایی از ترس یا نگرانی

اگر دو کلمه فوق را در کنار هم قرار دهیم ، به تعریفی از «امنیت اطلاعات» بصورت زیر خواهیم رسید:

امنیت اطلاعات میزان اجازه و اختیاری است که استفاده از یک سرویس ، عدم استفاده از آن، و مقدار ایجاد اصلاحات توسط آن تعریف می شود و جلوگیری از بکارگیری دانش، حقایق ، دیتا یا قابلیت ها را باعث می شود .این تعریف حوزه وسیعی را شامل می شود که دانش ، حقایق ، دیتا یا قابلیت ها در برابر اتفاقات بد محافظت شود. علاوه بر این در تعریف فوق محدودیتی روی شکل اطلاعات قرار ندادیم بطوریکه می تواند بصورت دانش یا قابلیت های یک سیستم باشد.

اما تعریفی که از امنیت شبکه ارائه شد ضمانتی روی حفاظت از اطلاعات ندارد . زیرا اگر بزرگترین قلعه نظامی دنیا بسازیم باز هم یک نفر پیدا خواهد شد که با ابزار جنگی قوی تر و بزرگتری آن قلعه را فتح خواهد کرد.

امنیت اطلاعات نامی است که به اقدامات پیشگرانه اطلاق می شود بطوریکه این اقدامات قادر است از اطلاعات و قابلیت هایمان نگهبانی نماید. بدین ترتیب می توانیم اطلاعات را در برابر حملات خارجی و بهره برداری های غیر مجاز محافظت نماییم.

تاریخچه مختصری از امنیت 

امنیت اطلاعات در طول زمان و بتدریج سیر تکاملی خود را پیموده است بطوریکه این روند تکاملی از رشد تکنولوژی و مسائل اجتماعی متأثر بوده است . فهمیدن روند رشد امنیت اطلاعات در این جهت مهم است که می توانیم احتیاجات خود را بهتر درک کرده و مطابق نیازهای روز آنرا ایجاد نمائیم . علاوه بر دانستن تاریخچه امنیت اطلاعات ، باید بر جنبه های مختلف آن نیز اشراف داشت بدین ترتیب اشتباهاتی که افراد قبل از ما انجام داده اند تکرار نخواهد شد . در ادا مه به این موارد خواهیم پرداخت .

امنیت فیزیکی

از جهت تاریخی می توان گفت اولین شکل اطلاعاتی که بشر آنها را نگهداری می کرد به صورت  فیزیکی بودند بطوریکه در ابتدا آنها را روی سنگ و بعداً روی کاغذ ثبت می کرد. ( بسیاری از کتابهای راهنمای تاریخی در مکان امن و مناسبی قرار نداشته اند تا اطلاعات حیاتی آنها در امان بماند . به همین دلیل امروزه اطلاعات بسیار کمی درباره علم کیمیا وجود دارد. علاوه بر این کسانی که اطلاعات مهم در اختیار داشتند آنرا فقط در برخی شاگردان خاص خود قرار می دارند چنانکه ضرب المثلی معروف میگوید دانش همان قدرت است . شاید این روش بهترین روش باشد . یک ضرب المثل معروف می گوید: رازی که بیش از یکنفر آنرا بداند دیگر راز نیست ). بهر حال برای محافظت از این سرمایه ها امنیت فیزیکی بصورت دیوار ، خندق و نگهبان بکار می رفت.

برای ارسال این نوع اطلاعات از یک پیام رسان استفاده می شد که اغلب نگهبانی هم او را همراهی می کرد. خطر موجود در این حالت کاملاً فیزیکی است چون راهی وجود ندارد که بدون بدست آوردن آن شئ اطلاعاتش را بدست آورد. در اکثر موارد سرمایه موجود به سرقت می رفت ( این سرمایه پول یا اطلاعات مکتوب بود ) و مالک اصلی آنرا از دست می داد.

امنیت مخابراتی

متأسفانه امنیت فیزیکی دارای نقص عمده ا ی است و آن اینکه اگر هنگام جابجایی اطلاعات، پیام به سرقت رود اطلاعات آن قابل استفاده و یادگیری برای دشمن خواهد بود . این نقیصه توسط ژولیس سزار شناسایی شده بود. راه حل این نقص در امنیت مخابراتی است. ژولیس سزار برای رفع این مشکل رمز سزار را ایجاد کرد.  این نوع رمز باعث میشد تا اطلاعات در حال انتقال حتی اگر به سرقت برود توسط کسی قابل خواندن و استفاده نباشد .

این مسئله در جنگ جهانی دوم ادامه پیدا کرد. آلمانی ها از ماشینی به نام Enigma استفاده کردند که پیام های ارسالی به واحدهای نظامی توسط آن رمز میشد. آلمانی ها ادعا می کردند اگر از ماشین  Enigmaبدرستی استفاده شود نمی توان قفل آنرا شکست . اما استفاده درست از آن کار بسیار سختی بود، به همین دلیل برخی اپراتورها هنگام استفاده از این ماشین دچار اشتباه می شدند و در نتیجه طرف مقابل قادر بود برخی پیامها را بخواند ( بعد از آنکه مقادیر قابل توجهی از منابع رمز این ماشین بدست آمد مشکل خواندن پیام های آن نیز حل شد).

ارتباطات نظامی برای ارسال پیام به واحدها و مکان های نظامی از کلمات کد استفاده می نمایند. ژاپن در طول جنگ از کلمات کدی استفاده می کرد که درک درست پیام ها را برای آمریکایی ها ، حتی اگر کدها را کشف می کردند بسیار مشکل می ساخت . زمانیکه جنگ به نبرد Midway  کشیده شد، کد شکن های آمریکایی سعی می کردند هدف ژاپنی ها پیدا کنند. این هدف در پیام های ژاپنی ها بصورت " AF " دیده می شد. سرانجام آمریکایی کاری می کردند تا Midway عمداً پیامی درباره کمبود آب ارسال نماید. ژاپنی ها مجبور شدند در پاسخ و یک پیام کد ارسال کنند. در پیام کد شده معلوم گردیده که  AF مخفف آب است . از انجام که آمریکایی ها پیام ژاپنی ها را خواندند لذا قادر بودند که بفهمند  AF در واقع همان Midway است.

 پیام ها تنها نوع ترافیکی نبود که کد می شدند . واحدهای ارتش آمریکا از یک زبان محلی استفاده می کردند تا دشمن نتواند به پیام های مخابره شده گوش کند . این افراد محلی برای ارسال پیام ها استفاده می کردند به همین دلیل اگر دشمن به این پیام ها گوش می داد نمی توانست از آن چیزی بفهمد.   

بعد از جنگ جهانی دوم جاسوسان اتحاد جماهیر شوروی برای ارسال اطلاعات از یک سیستم خاص استفاده می کرد که one- time pads  ( الگوی یکبار مصرف) نام داشت. این سیستم در واقع از چند صفحه کاغذ ادبی تشکیل شده بود که هر صفحه از آن دارای یک عدد تصادفی بود. هر صفحه فقط و فقط برای یک پیام بکار می رفت . چنانچه از این روش رمز نگاری بدرستی استفاده می شد، غیر قابل شکست بود اما در اینجا هم اشتباهات انسان باعث شد تا برخی از پیام ها قابل رمز گشایی شود.

امنیت تشعشع  

...

210 ص فایل Word

دانلود مقاله کامل درباره امنیت اطلاعات در شبکه

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 77
بخشی از فهرست مطالب:

امنیت اطلاعات در شبکه

- سرویس های امنیتی در شبکه

- دیوار آتش

- اصول رمزنگاری

- رمزگذاری جانشینی و جایگشتی

- رمزگذاری DES

- رمزگذاری RSA

- اصول احراز هویت در شبکه 

- امضاهای دیجیتالی

مقدمه

تا یکی دو دهه قبل شبکه های کامپیوتری معمولاً در دو محیط وجود خارجی داشت:

محیطهای نظامی که طبق آئین نامه های حفاظتی ویژه بصورت فیزیکی حراست می شد و چو.ن سایت های ارتباطی خودشان هم در محیط حفاظت شدة نظامی مستقر بود و هیچ ارتباط مستقیم با دنیای خارج نداشتند، لذا دغدغة کمتری برای حفظ اسرار و اطلاعات وجود داشت. (نمونه بارز این شبکه ARPANET در وزارت دفاع آمریکا بود)محیط های علمی و دانشگاهی که برای مبادله دستاوردهای تحقیقی و دسترسی به اطلاعات علمی ازشبکه استفاده می کردند و معمولاً بر روی چنین شبکه هایی اطلاعاتی مبادله می شد که آشکار شدن آن ها لطمة چندانی به کسی وارد نمی کرد.( اداراتی هم که اطلاعات محرمانه و سری داشتند معمولاً از کامپیوترهای Mainframe استفاده می کردند که هم مدیریت و حراست ساده تری نیاز دارد و هم کنترل کاربران آن بصورت فیزیکی ساده است)

با گسترش روز افزون شبکه های به هم پیوسته و ازدیاد حجم اطلاعات مورد مبادله و متکی شدن قسمت زیادی از امور روزمره به شبکه های کامپیوتری و ایجاد شبکه‌های جهانی چالش بزرگی برای صاحبان اطلاعات پدید آمده است. امروز سرقت دانشی که برای آن هزینه و وقت، صرف شده یکی از خطرات بالقوه  شبکه های کامپیوتری به شمار می آید.

در جهان امروز با محول شدن امور اداری و مالی به شبکه های کامپیوتری زنگ خطر برای تمام مردم به صدا درآمده است و بر خلاف گذشته که خطراتی نظیر دزدی و راهزنی معمولاً توسط افراد کم سواد و ولگرد متوجه مردم بود امروزه این خطر توسط افرادی تحمیل می شود که با هوش و باسوادند(حتی با هوش تر از افراد معمولی) و قدرت نفوذ و ضربه به شبکه را دارند. معمولاً هدف افرادی که به شبکه های کامپیوتری نفوذ یا حمله می کنند یکی از موارد زیر است:

تفریح یا اندازه گیری ضریب توانایی فردی یا کنجکاوی (معمولاً دانشجویان!)دزدیدن دانشی که برای تهیه آن بایستی صرف هزینه کرد (راهزنان دانش)انتقام جویی و ضربه زدن به رقیبآزار رسانی و کسب شهرت از طریق مردم آزاری (بیماران روانی)جاسوسی و کسب اطلاعات از وضعیت نظامی و سیاسی یک کشور یا منطقهرقابت ناسالم در عرصة تجارت و اقتصادجا به جا کردن مستقیم پول و اعتبار از حسابهای بانکی و دزدیدن شماره کارتهای اعتبارکسب اخبار جهت اعمال خرابکاری و موذیانه (توسط تروریستها)

بهر حال امروزه امنیت ملی و اقتدار سیاسی و اقتصادی به طرز پیچیده ای به امنیت اطلاعات گره خورده و نه تنها دولتها بلکه تک تک افراد را تهدید می کند. برای ختم مقدمه از شما سئوال می کنیم که چه حالی به شما دست می دهد وقتی متوجه شوید که شماره حساب بانکی یا کارت اعتباریتان توسط فرد ناشناس فاش شده و انبوهی هزینه روی دست شما گذاشته است؟ پس به عنوان یک فرد مطلع از خطراتی که یک شبکه کامپیوتری را دنبال می کند این فصل را دنبال کنید.

سرویسهای امنیتی در شبکه ها

تهدید های بالقوه برای امنیت شبکه های کامپیوتری بصورت عمده عبارتند از:

فاش شدن غیر مجاز اطلاعات در نتیجة استراق سمع داده ها یا پیامهای در حال مبادله روی شبکهقطع ارتباط و اختلال در شبکه به واسطه یک اقدام خرابکارانهتغییر و دستکاری غیر مجاز اطلاعات با یک پیغام ارسال شده

بایستی با مفاهیم اصطلاحات زیر به عنوان سرویسهای امنیتی آشنا باشید:

الف) محرمانه ماندن اطلاعات[1]: دلایل متعددی برای یک سازمان یا حتی یک فرد عادی وجود دارد که بخواهند اطلاعات خود را محرمانه نگه دارد.

ب) احراز هویت[2]: بیش از آنکه محتوای یک پیام یا اطلاعات اهمیت داشته باشد باید مطمئن شوید که پیام حقیقتاً از کسی که تصور می کنید رسیده است و کسی قصد فریب و گمراه کردن ( یا آزار) شما را ندارد.

ج) سلامت داده ها[3] : یعنی دست نخوردگی و عدم تغییر پیام و اطمینان از آنکه داده ها با طالاعات مخبر مثل یک ویروس کامپیوتری آلوده نشده اند.

د) کنترل دسترسی[4]: یعنی مایلید دسترسی افرادی ا که مجاز نیستند، کنترل کنیدو قدرت منع افرادی را که از دیدگاه شما قابل اعتماد به شمار نمی آیند از دسترسی به شبکه داشته باشید.

ه) در دسترس بودن[5]: با این تفاضیل، باید تمام امکانات شبکه بدون دردسر و زحمت در اختیار آنهایی که مجاز به استفاده از شبکه هستند، باشد و در ضمن هیچ کس نتواند در دسترسی به شبکه اختلال ایجاد کند.

زمانی که یکی از سرویسهای امنیتی پنج گانه فوق نقض شود می گوییم به سیستم حمله شده است.

معمولاً یک شبکه کامپیوتری در معرض چهار نوع حمله قرار دارد:

حمله از نوع وقفه[6]: بدین معنا که حمله کننده باعث شود شبکه مختل شده و مبادله اطلاعات امکان پذیر نباشد.حمله از نوع استراق سمع[7]: بدین معنا که حمله کننده به نحوی توانسته اطلاعات در حال تبادل روی شبکه را گوش داده و بهره برداری نماید.حمله از نوع دستکاری داده ها[8] : یعنی حمله کننده توانسته به نحوی اطلاعاتی را که روی شبکه مبادله می شود تغییر دهد یعنی داده هایی که در مقصد دریافت می شود متفاوت با آن چیزی باشد که از مبدأ آن ارسال شده است.حمله از نوع افزودن اطلاعات[9]: یعنی حمله کننده اطلاعاتی را که در حال تبادل روی شبکه است تغییر نمی دهد بلکه اطلاعات دیگری را که می تواند مخرب یا بنیانگزار حملات بعدی باشد، به اطلاعات اضافه می نماید (مثل ویروس ها)

به حمله ای که هنگام شروع با بروز اختلال در شبکه علنی می شود و در کار ارسال یا دریافت مشکل ایجاد می کند “حمله فعال” می گویند. برعکس حمله ای که شبکه را با اختلال مواجه نمی کند و ظاهراً مشکلی در کار ارسال و دریافت به وجود نمی آورد “حملة غیر فعال”[10] نامیده می شود و از خطرناکترین انواع حمله ها به شبکه به شمار می رود.

در ادامه این فصل دو راه کلی برای حراست و حفظ امنیت اطلاعات در یک شبکه کامپیوتری معرفی می شود:

حراست و حفاظت داده ها و شبکه از طریق نظارت بر اطلاعات و دسترسی ها به کمک سیستم هایی که “دیوار آتش[11]” نامیده می شود.رمز گذاری اطلاعات به گونه ای که حتی اگر کسی آنها را دریافت کرد نتواند محتوای آن را بفهمد و از آن بهره برداری کند.

برای تمایز دو مورد فوق مثال عامیانه زیر بد نیست:

چون احتمال سرقت همیشه وجود دارد اولاً شما قفلهای مطمئن و دزدگیر برای منزل خود نصب می کنید و احتمالاً نگهبانی می گمارید تا ورود و خروج افراد را نظارت کند (کاری که دیوار آتش انجام می دهد) ثانیاً چون باز هم احتمال نفوذ می دهید لوازم قیمتی و وجه نقد را در گوشه ای مخفی می کنید تا حتی در صورت ورود سارق موفق به پیدا کردن و بهره برداری از آن نشود. با تمام این کارها باز هم اطمینان صد در صد وجود ندارد چرا که هر کاری از یک انسان باهوش بر می آید.

2)دیوار آتش

دیوار آتش سیستمی است که در بین کاربران یک شبکه محلی و شبکه بیرونی (مثلاً اینترنت)قرار می گیرد و ضمن نظارت بر دسترسی ها، در تمام سطوح ورود و خروج اطلاعات را تحت نظر دارد.

مدلی ساده برای یک سیستم دیوار آتش در شکل (1) ارائه شده است. در این ساختار هر سازمان شبکه داخلی خود را با دنیای خارجی قطع کرده و هر نوع ارتباط خارجی از طریق یک دروازه که در شکل (1) نشان داده شده، انجام  شود.

قبل از آنکه اجزای یک دیوار آتش را تحلیل کنیم باید عملکرد کلی و مشکلات استفاده از یک دیوار آتش را بررسی کنیم.

بسته های  IP قبل از مسیریابی روی شبکه اینترنت ابتدا وارد دیوار آتش می شوند و منتظر می مانند تا طبق معیارهای حفاظتی و امنیتی پردازش شوند. پس از پردازش و تحلیل بسته سه حالت ممکن است اتفاق بیفتد:

الف) اجازه عبور بسته صادر شود.(Accept Mode)

ب)بسته حذف گردد. (Blocking Mode)

 بسته حذف شده و پاسخ مناسب به مبداء آن بسته داده شود. (Response Mode)

(به غیر از پیغام حذف بسته می توان عملیاتی نظیر اخطار، ردگیری، جلوگیری از ادامه استفاده از شبکه و تو بیخ هم در نظر گرفت)

در حقیقت دیوار آتش محلی است برای ایست و بازرسی بسته های اطلاعاتی به گونه‌ای که بسته ها بر اساس تابعی از قواعد امنیتی و حفاظتی، پردازش ده و برای

آنها مجوز عبوز یا یک عدم عبور صادر می شود.

اگر P  مجموعه ای از بسته های ورودی به سیستم دیوار آتش در نظر گرفته شود و S  مجموعه ای متناهی از قواعد امنیتی باشد داریم:

X=F(p,s)                                                                 

F تابع عملکرد دیوار آتش و X  نتیجة تحلیل بسته (شامل سه حالت Accept,Biocking,Response) خواهد بود.

همانطوری که همه جا عملیات ایست وبازرسی وقتگیر واعصاب خردکن است دیوار آتش هم به عنوان یک گلوگاه[12] می تواند منجر به بالا رفتن ترافیک، تاخیر، ازدحام[13] و نهایتاً  بن بست در شبکه شود ( بن بست زمانی است که بسته ها آنقدر در حافظه دیوار آتش معطل می شوند تا طول عمرشان تمام شود و فرستنده اقدام به ارسال مجدد آنها کرده و این کار به طور متناوب تکرار شود) به همین دلیل دیوار آتش نیاز به طراحی صحیح و دقیق دارد تا از حالت گلوگاهی خارج شود .( تأخیر در دیوار آتش مجموعاً اجتناب ناپذیر است فقط بایستی به گونه ای باشد که بحران ایجاد نکند.)

این فقط قسمتی از متن مقاله است . جهت دریافت کل متن مقاله ، لطفا آن را خریداری نمایید

مقاله کاربرد سنجش از راه دور و اطلاعات ماهواره ای در معادن - جغرافیا - word

مقاله کاربرد سنجش از راه دور و اطلاعات ماهواره ای در معادن برای رشته جغرافیا با فرمت word شامل 115 صفحه

مقدمه

فصل اول: تاریخچه سنجش از دور

کلیات

تاریخچه مختصری از سنجش از دور

سیستمهای هوایی

عکسهای هوائی و سیستم های اسکن کننده هوایی

رادار هوائی

سکوهای فضائی

سایر ماهواره ها

فصل دوم؛ اصول و مفاهیم سنجش از دور

کلیات

اصول و مفاهیم سنجش از دور

امواج الکترو مغناطیسی

انواع ماهواره ها

فیزیک سنجش از دور

تعبیر و تفسیر اطلاعات دورسنجی

شرایط یک مفسر

عوامل تعبیر و تفسیر

خصوصیات تصاویر دور سنجی

مقدمه ای بر ساختار اطلاعات رقومی

فرمت ذخیره دادهای ماهواره ای

تصحیح هندسی تصاویر ماهواره ای یا فضائی

منابع خطا از نقطه نظر هندسی

سنجنده ها

اسکنر ها

سیستم های راداری

مزایای رادار

باندهای رادار

خاصیت پلاریزاسیون

توان تفکیک در رادار

پردازش و آشکار سازی تصویر

فصل سوم: کاربردها زمین شناسی و معدنی

کاربرد زمین شناسی و معدنی

فصل چهارم:‍ زمین شناسی عمومی ناحیه ریگان- بم- کرمان

زمین شناسی عمومی ناحیه ریگان- بم- کرمان

پردازش داده های ناحیه ریگان- بم- کرمان

نتیجه گیری

ضمیمه

دانلود تحقیق با موضوع بازیافت اطلاعات از اینترنت

بخشی از مقاله:

بازیافت اطلاعات از اینترنت در این بخش امکانات اینترنت و استفاده آن در کارهای پژوهشی بررسی می شود.امکانات اینترنت در کل به چند دسته اصلی تقسیم می شود: 1.الکترونیک(E-mail) 1.1.فهرست های پستی(mailing lists) 2.گروه های خبری(News groups) 1.2.انتخاب و پیدا کردن گروه های خبری 3.تلنت (Telnet) 4.انتقال پرونده(FTP)و آرچی(Archie) 5.گافر(Gopher) 6.وب(Web) 7.فراتر از اینترنت

ارتقاء کیفی آموزش با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات

فرمت وُرد

299 صفحه

مقدمه و کلیات
کلیات

تاریخ نشانگر تغییر و تحول بسیار در عصرهای مختلف می‌باشد. با هر نسل ابزارها، سنت‌ها و عقاید جدید رشد می‌کنند و این موضوع در آغاز قرن بیستم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. نظام‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی در حال تحول می‌باشند. ابزارهای جدید موجب پدید آمدن روشهای نوین و نیز چالش در اندیشه انسانی شده و با این چالش تفکرات جدید متولد می‌شوند و در نتیجه نظام‌هایی متنوع و سازگار با نیازهای اجتماعی جدید خلق می‌شوند. زمانی که ایده مرتبط ساختن کامپیوتر به وسیله تلفن در سال 1965 به وسیله دو نفر از محققان به نام‌های لری رابرتز (Lary Roberts) و توماس مریل (Thomas Merril) مطرح گردید و توانستند دو کامپیوتر یکی در کالیفرنیا و دیگری در ماساچوست را به هم وصل نمایند هیچ کس تصور نمی‌کرد که این فناوری بتواند چنین تحولی در جوامع بشری ایجاد کند. در سال 1972، رابرتز اولین حافظه E-mail را نوشت. در سال 1980 ساخت کامپیوترهای شخصی با سرت و حافظه بیشتر توسعه یافت و در دهة 1990 با طراحی شبکه جهانی وب  (world wideweb) و گسترش ناگهانی اینترنت تحولی عظم در فناوری اطلاعات به وجود آمد که این فناوری بر روی دانش، آموزش، یادگیری، ارتباطات و دهها مقوله دیگر تأثیر بسزایی گذشت و این موضوع آنچنان سریع رخ داد که بسیاری از دست‌اندرکاران، سیاستگذاران و رهبران آموزش عالی را حتی در کشورهای پیشرفته غافلگیر نمود. به طوریکه پیش بینی می‌شود پس از پایان دهة اول 21 کمتر فعالیت آموزشی و پژوهشی بدون استفاده از اینترنت و ارتباطات کامپیوتری صورت پذیرد. (chronicle of Higher Education, 2001)

مراکز آموزش عالی اغاز مسیر استفاده از اشکال مختلف فناوری اطلاعات برای بهبود آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی را طراحی می‌کنند و این ابزار به عنوان منبع قوی وارد آموزش عالی شده است. (Szatmary, 2000)

در عصر حاضر شکاف شمال و جنوب ناشی از شکاف علمی و فناوری میان این دو گروه از کشورهاست. پر کردن این فاصله محتاج رویکردی نوین و متفاوت به آموزش در سطوح مختلف و برنامه ریزی صحیح و بلندمدت با استفاده از فناوریهای نوین می‌پردازد.

مفهوم آموزش در تمام طول زندگی یکی از کلیدهای ورود به هزاره جدید است. این مفهوم به دلیل پاسخگویی به مسئله تغییر و تحول جهان و نیز به دلیل مزیت‌های انعطاف پذیری و تنوع و قابل دسترس بودن، خود مفهومی ضروری است. به علاوه این مفهوم از تمایز سنتی آن میان آموزش اولیه مدرسه‌ای و آموزش پیوسته پا را فراتر می‌گذارد. (ادگارفورد، 1972) بنابراین آموزش مداوم و مادام العمر می‌تواند از نخستین راهبردهایی باشد که مورد توجه تصمیم سازان آموزش به ویژه فنی و حرفه‌ای و عالی قرار گیرد. قابلیت انعطاف دانشگاه‌ها و متعاقب آن دانش آموختگان و آمادگی برای فراگیری و همگامی با فناوریهای نوین باید سرلوحه برنامه‌ریزان آموزشی آینده باشد. چه بسا دانشگاه‌هایی که آموزش پایه‌ای خوبی را ارائه دهند. اما اگر این آموزش در قالبی خشک و منجمد ارائه شود، نمی‌تواند آموزش صحیح و اصولی در قرن حاضر محسوب شود. و این اصل صرفا شامل حاصل اساتید و دانشجویان نخواهد شد بلکه دانش آموختگان نیز باید بتوانند قابلیت انعطاف را در خود فراهم آورند تا بتوانند در عرصه رقابت‌های حرفه‌ای و عملی باقی بمانند.

امروزه هیچ کس نمی‌تواند منکر اهمیت آموزش و مهارت‌ آموزی شود و پس از جنگ جهانی دوم تقریبا اکثریت نظام‌های آموزشی به این اهمیت پی برده‌اند. وانگهی امروزه ما در سیاره‌ای زندگی می‌کنیم که ساکنان آن ارتباط گسترده‌ای با یکدیگر دارند و تداوم پیشرفت فناوری موجب ایجاد تحولات نوینی در این مناسبات خواهد شد و به عصری گام نهاده‌ایم که دانش و مدیریت دانش نقش عمده‌ای در زندگی هر یک از ما ایفا می‌کند.

اغلب فعالیت های اقتصادی مبتنی بر دانش است و کارهای دستی اغلب برای کارگران بسیار ماهر در نظر گرفته می‌شوند، توده دانش با سرعتی بیشتر از گذشته، نو می‌شود و افکار تازه، خیلی زودتر تازگی خود را از دست می‌دهند.

در سدة بیستم، نظام‌های جدید آموزشی به طور گسترده متأثر از شیوه‌ تولید صنعتی بودند. اما در آستانه هزارة سوم باید آموزش را به گونه‌ای تعریف کرد که بتواند امکانات محدودیت ناپذیری را برای فراگیری در سراسر زندگی ایجاد کند. از این رو نظام‌های آموزشی در این سده با چالشهای نوینی مواجه بوده و چنانچه نتوانند انعطاف لازم را در خود ایجاد کنند، دیگر قادر به ادامة حیات نخواهند بود.در جامعه مبتنی بر دانش، کار دستی بدون مهارت در نهایت از میان خواهد رفت و این در حالی است که استفاده از کار دستی ارزان قیمت در گذشته‌ای نه چندان دور یکی از عوامل موفقیت (CSF) محسوب می‌شده است.

در آینده نزدیک، مهارت در کار دستی یکی از عوامل توسعه به شمار خواهد رفت و دستیابی به مهارت‌های روز آمد جز در سایة آموزشی مداوم میسر نخواهد شد. در سدة بیست و یکم، آموزشی مورد قبول یک جامعه پویاست که در آن دستیابی به اطلاعات،‌امتیازی برای افراد خاص محسوب نمی‌شود و ارتباطات تمامی سده‌های اجتماعی را درهم خواهد شکست، بنابراین وظیفه آموزش ایجاب می‌کند که موقعیت‌های پایان ناپذیر فراگیری را به همگان در همه جا عرضه کند و آموزش از راه دور که با شیوه‌های جدید آمیخته شده می‌تواند از مهمترین راهکارهای پاسخگویی این عصر باشد.

در دنیای کنونی فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی را در پیشرفت کشورها از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایفا می‌کند. در دنیائی که ارتباط و اطلاع رسانی در اولویت اول بسیاری از کشورهای نیمه صنعتی قرار دارد، بی‌توجهی نسبت به این پیشرفت‌ها خصوصاً در سطح آموزش عالی باعث می‌شود که جامعه به نوعی عقب ماندگی و برخورد انفعالی در برابر هجوم اطلاعات از سوی جامعه جهانی گرفتار شود. دانشگاه‌ها باید با استفاده بهینه از امکانات فناوری جدید و با توجه به ابعاد مثبت و منفی آن، زمینه را برای تغییر و تحول بنیادی در حرکت نظام آموزشی کشور از حالت سنتی به سوی آموزش نوین آغاز نماید. مهمترین دلایل برای توجه مراکز دانشگاهی به فناوری اطلاعات و ارتباطات به شرح ذیل است:

از آنجائیکه مراکز دانشگاهی محل جمع آوری و تجزیه و تحلیل آخرین اطلاعات علمی هستند، تجهیز دانشگاه‌ها به هر فناوری، که در انتقال اطلاعات و اطلاع رسانی نقش مهمی را ایفا می‌کند، ضروری به نظر می‌رسد.مراکز دانشگاهی محل تحقیق و تتبع برای نیل به حقایق و واقعیات بوده و لازمه دستیابی به این حقائق، داشتن اطلاعات جامع پیرامون موضوع اصلی است. این امر با ایجاد ارتباط تنگاتنگ با مراکز علمی و متخصصان در سطوح مختلف در سراسر جهان حاصل می‌گردد.پویائی و تحرک مراکز دانشگاهی مستلزم وجود عناصر محقق و مبتکر اعم از دانشجو و استاد است. مراکز دانشگاهی بستری برای تولید علم و دانش می‌باشد و این تولیدات زمانی تحقق می‌یابد که نظام سنتی در مراکز دانشگاهی جای خود را به نظام پویا، خلاق همراه با ارتباط متقابل دانشجو و استاد بدهد. در عصر جدید استاد و دانشجو هر دو به دنبال کشف حقیقت هستند و هر دو از منابع مختلف اطلاعات استفاده کرده تا دانش جدیدی را تولید نمایند.

لازمه استفاده بهینه از این امکانات، ایجاد نگرش مثبت در دانشجویان و اساتید جهت استفاده در پژوهش‌های علمی است. تا زمانی که دانشجویان نسبت به کارآیی اینترنت امکانات و محدودیت‌ها، نحوه استفاده از آن ها، تأثیر آن در پیشبرد علوم اطلاع ناچیزی داشته باشند. حداکثر بهره‌وری از این امکانات در مراکز دانشگاهی صورت نخواهد گرفت. برای پی بردن به میزان آشنایی دانشجویان به کاربرد اینترنت در آموزش اجرای یک سری تحقیقات در سطح دانشگاه‌ها امر ضروری است تا بتواند نیاز واقعی دانشجویان را در این رابطه تبیین نماید. از میان تحقیقات انجام شده می‌توان به تحقیق سلاجقه در دانشگاه شیراز اشاره کرد. به نظر وی کاربران مرکز اینترنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز نسبت به کاربرد اینترنت نگرش مثبتی داشته و آنان علاوه بر انجام پژوهش‌های مشخص، امکانات شبکه را برای آموزش خود نیز مورد استفاده قرار داده‌اند. همچنین میان استفاده از منابع الکترونیکی اطلاعات و استفاده از رایانه، رابطه معنی‌دار است.

ایجاد دوره‌های آشنایی با اینترنت و کاربرد آن در علوم مختلف، زمینه مساعدی برای افزایش آگاهی و اطلاعات دانشجویان در این زمینه است تا بدین وسیله ضمن افزایش آگاهیها، مهارت لازم برای کاربرد شبکه در دانشگاه‌ها ایجاد شود. آشنائی دانشجویان در مراکز دانشگاهی پیرامون فناوری اطلاعات و ارتباطات در دو بعد کلی قابل تقسیم است. یک بعد آن مربوط به علم انفورماتیک است که شامل آشنائی دانشجویان با سخت افزار و نرم افزار رایانه و زبانهای برنامه نویسی می‌باشد. در بعد دیگر کاربرد این فناوری در علوم مختلف و همچنین آموزش علوم با کمک رایانه است. از طرف دیگر یادگیری این علوم به دو صورت امکان پذیر است : شرکت در آموزشهای رسمی با گذراندن دوره‌های مربوطه و یادگیری به صورت خودآموزی یعنی دانشجو با مطالعه انفرادی و با تمرین مستقیم با رایانه مهارت لازم را کسب نماید. میزان موفقیت گروه خودآموز در کار با رایانه موفقتر از گروهی است که به صورت تئوریک مطالب آموزشی را یاد می‌گیرند زیرا آنان با انگیزه درونی و از طرفی با کار مستقیم با رایانه مهارت‌های لازم را کسب می‌نمایند. این بیانگر این واقعیت است که موفقیت دانشگاه در آشنایی دانشجویان به فناوری جدید بیشتر متکی بر تشکیل کارگاه‌های رایانه‌ای و ایجاد امکانات مناسب برای خود یادگیری توسط دانشجویان بوده و صرف تشکیل چند دوره آموزشی بدون آموزش عملی، موفقیت چشمگیری به دنبال نخواهد آمد. ]1[

   فصل اولفن آوری

1-1- فناوری اطلاعات و پردازش اطلاعات در ذهن

می‌توان کاربرد فناوری مدرن را به دو طبقه مهم تقسیم کرد: در یک طبقه فناوری اطلاعات و کاربرد آن در آموزش مورد تأکید است که عمدتا به پردازش اطلاعات در محدودة رایانه‌های شخصی بدون اتصال به شبکه قابل طرح است. از سوی دیگر فناوری ارتباطات که موضوع شبکه و نقش آن در تبادل اطلاعات پیرامون موضوعات آموزشی را مورد بررسی قرار می‌دهد. به بیان دیگر در فناوری اطلاعات دریافت داده‌ها، پردازش آنها و به نمایش در آوردن نتیجه این پردازش به اشکال گوناگون مانند تصویر، متن، صورت و در فناوری ارتباطات موضوع ارتباط بین مراکز اطلاعاتی، بین افراد و بالاخره بین افراد و مراکز اطلاعاتی در سطح محلی و جهانی مطرح است.

بسیاری از صاحبنظران تعلیم و تربیت یک همبستگی بین پردازش اطلاعات در ذهن و رایانه ایجاد می‌نمایند. انسان اطلاعات خود را از محیط دریافت می‌نماید (ورودی) و آنها را در مغز مورد تجزیه و تحلیل قرار داده (فرآیند) و سپس نتیجه آن را در قالب فرمانی از مغز به اعضای بدن جهت انجام یک فعالیت صادر می‌کند (خروجی). در رایانه‌ها نیز اطلاعات از طریق دستگاه‌های ورودی مانند صفحه کلید و ماوس به واحد پردازش مرکزی منتقل می‌شود و این واحد که از سه بخش کنترل، محاسبه و منطق و واحد حافظه تشکیل شده به پردازش اطلاعات پرداخته و سپس نتیجه را در دستگاه‌های خروجی مانند مانیتور و چاپگر به ثبت می‌رساند. این مقایسه باعث شده تا پردازش اطلاعات در ذهن با الگوپذیری از این پردازش در رایانه‌ها مورد تفسیر قرار گیرد. تئوریهایی همچون تقسیم حافظه به دو قسمت دراز مدت و کوتاه مدت، نحوة یادآوری مطالب و فعال کردن مطالب در ذهن نمونه‌هائی از آن است (مندل، 1988: 74).

در مجموع، تحقیقات فناوری آموزشی نشان می‌دهد میزان کارآیی و اثربخشی رسانه‌های جدید در انتقال مطالب وابسته به میزان هم خوانی آنها با پردازش اطلاعات در ذهن است. هر اندازه پردازش اطلاعات در ذهن و رایانه شبیه به هم عمل نماید، امکان عمق بخشیدن به مطالب و تسریع فرآیند یادگیری بیشتر خواهد بود و بنابراین یکی از رسالت‌های مهم مراکز دانشگاهی خصوصا در رشته‌های علوم تربیتی و روانشناسی، تحقیق پیرامون عملکرد ذهن انسان به هنگام پردازش اطلاعات و طراحی رسانه‌ها در راستای نتایج این تحقیقات است. البته این همخوانی به هیچ وجه نمی‌تواند به صورت صد درصد و با انطباق کامل انجام پذیرد. زیرا فرآیند پردازش اطلاعات در ذهن و رایانه علاوه بر وجوه مشترک دارای نقاط اختلافی هستند که زمینه تمایز تفکر انسانی با تفکر ساده ماشینی و حتی تفکر هوشمند ماشینی را فراهم می‌کنند.

امروز بیشتر جوامع برای جبران کاستی‌های گذشته و در جهت رفع موانع موجود، نظام آموزشی خود را مورد بررسی و تجدید نظر قرار می‌دهند، و برای این که در این راه از تکرار اشتباه و تحمل هزینه‌های گزاف و سنگین جلوگیری کنند، با حفظ ارزش‌های ملی و اعتقادی خود، از نتایج تحقیقات و تجربیات علمی و فنی سایر کشورها نیز به تناسب شرایط و نیازهای کشور بهره می‌گیرند. یکی از این تجارب ارزنده و مفید استفاده آگاهانه و مدبرانه از جنبه‌های مختلف تکنولوژی آموزشی است. از این طریق توانسته‌اند بسیاری از مشکلات تربیتی خود را از بین برده و یا کاهش دهند و در نتیجه، کیفیت آموزش در دانشگاه، مدرسه یا صنایع را به سطح بسیار مطلوبی ارتقاء دهند.

نتایج تحقیقات آموزشی در جهان نشان می‌دهد که اغلب کشورها – با توجه به شرایط خود، با مشکلات و معضلات آموزشی خاصی در گیرند. بی‌شک در کشور ما می‌توان به مشکل تراکم دانش آموز و دانشجو در کلاس‌های درس و گسترش بی‌رویه آموزش عالی و کاهش کیفیت آموزشی اشاره کرد. اگر چه گسترش و نوآوری در آموزش عالی بایستی موجب پدید آمدن مؤسسات آموزشی گردد که پاسخگوی نیازهای روز افزون فرد و جامعه باشد، ولیکن در عمل این گسترش بدون توجه به چنین نوآوری‌هایی انجام می‌پذیرد. به هر حال بسیاری از این عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، فرهنگی و آموزشی موجب گردیده‌اند تا تجدید نظر اساسی در کیفیت آموزشی عالی کشور لازم و ضروری به نظر برسد اگر چه این تجدید نظر و گسترش نباید منحصرا به اضافه کردن واحدهای جدید و تکرار الگوها منجر گردد.

شیوه کار در مؤسسات آموزش عالی بعد از دبیرستان، باید از قالب‌های سنتی دیرین آزاد شود و هماهنگی بیشتری با نیازهای متغیر فرد و جامعه داشته باشد. نوآوری در آموزش عالی باید شامل تغییرات مطلوبی در آئین‌های نامه‌ها، اصول پذیرش داوطلبان، محتوای برنامه‌های آموزشی، درسی، ایجاد برنامه‌های کارآموزی کوتاه مدت به موازات برنامه‌های رسمی دراز مدت بوده و همچنین قدر به فراهم آوردن امکاناتی برای برنامه‌های آموزشی برای پاسخگویی به نیازهای محلی باشد. به طور خلاصه، بکارگیری روش‌ها و تکنیک‌های جدید در آموزش و استفاده بهینه از تکنولوژی آموزشی در جهت بازآموزی اساتید و بکارگیری آن در امر آموزش و بهبود کیفیت تدریس و یادگیری و انتقال اطلاعات از جمله این نوآوری‌ها می‌باشد.

حجم اطلاعات و یافته‌های بشر به ویژه در نیمه دوم قرن بیستم به سرعت افزایش یافت و وضعیت خاصی را ایجاد کرده است. بدین جهت عصر کنونی را عصر انفجار دانش نامیده‌اند، نود درصد تمامی دانش و اطلاعاتی که در طول تاریخ بشر ایجاد شده در نیمه دوم قرن بیستم بوده است، انقلاب اطلاعات (با بقول تافلر موج سوم) آغاز و اکنون ما در نقطه اوج این انقلاب اطلاعات هستیم و برای هماهنگ کردن امر آموزش با تغییرات سریع تکنولوژی باید اندیشه‌ای کرد، زیرا چنین به نظر می‌رسد که دانشگاه‌ها و دیگر مراکز آموزشی ما هنوز با نبض انقلاب صنعتی می‌تپد و این در حالیست که روند انقلاب اطلاعاتی بسیار سریع‌تر از انقلاب صنعتی باشد. از اینجاست که جامعه کنونی را جامعه دانش بر، جامعه نرم افزار یا جامعه اطلاعاتی می‌نامند. یعنی مرحله‌ای که در آن تکنولوژی اطلاعاتی بر تمام انواع تکنولوژی‌ها سلطه پیدا خواهد کرد و تولید اطلاعات و دانش به عنوان مهمترین منبع تولید ناخالص ملی در خواهد آمد.

به منظور شناساندن مفهوم تکنولوژی و ابعاد آن ضرورت کاربرد تکنولوژی جدید آموزش عالی و همچنین موانع موجود در کاربرد مطلوب آن به نگارش درآمده، تلاش دارد تا با معرفی تکنولوژی جدید پیشنهاداتی جهت رفع موانع دهد.]1[

1-2- فن آوری اطلاعات و آموزش

اگر سرعت را از ویژگی‌های عصر حاضر بدانیم باید همسوئی و همگرایی پیشرفت‌های تکنولوژیکی را نیز جزء الزامات و ضروریات آن تلقی نموده زیانهای جبران ناپذیر اقتصادی ناشی از تعلل در این زمینه را بپذیریم هر چنداختراع ماشین بخار و انرژی برق زمینه ساز وقوع انقلاب صنعتی در اروپا و تسری آن به سایر نقاط شد ولی نباید فراموش کرد که این تحولات با آهنگی بسیار کند و به مرور زمان صورت گرفت، چرا که نبود زیر ساخت‌های لازم و امکانات مکفی مالی از یک سو و آگاهی اندک و فقدان ارتباطات از سوی دیگر موجب می‌شد تا تغییرات به کندی و در فواصل زیاد زمانی تحقق پذیرد. به طور قطع هر چند از پیدایش اینترنت ورود آن به زندگی مردم مدت زیادی نمی‌گذرد ولی این پدیده به سرعت در کلیه جوامع اعم از توسعه یافته و در حال توسعه و در بین تمام اقشار دانشگاهی تا افراد معمولی جایگاه خود را به دست آورده و هر کس در حد ظرفیت و استغنا خود از آن بهره می‌گیرد. کاربران اینترنت از آن برای مقاصد متفاوتی همچون تحقیقات علمی، دسترسی سریع به اطلاعات، انجام امور تجاری و اقتصادی و حتی برای سرگرمی استفاده می‌کنند. آنچه اینترنت را از سایر رسانه‌ها و وسایل ارتباطی متمایز می‌سازد، سرعت، جامعیت، خلاقیت، کارآیی، شفافیت اطلاع رسانی و صرفه اقتصادی و بسیاری از ویژگی‌های دیگر آن است.

در هزاره سوم میلاد مسیح، اطلاعات به عنوان رکن اصلی قدرت تمدن‌ها مطرح می‌شود. تاریخ گواه است که انسان سه گذر اصلی در طول زندگی خود داشته است. هر یک از این مراحل عواملی نمایانگر قدرت تمدن‌ها بوده است: کشاورزی، صنایع و اطلاعات. در دورانی، وسعت سرزمین و توسعه کشاورزی و بعد از آن کارخانه‌ها و صنایع و در حال حاضر اطلاعات و فن آوری آن به عنوان اساس قدرت تمدن‌ها مطرح بوده و هستند. تولید، پردازش، توزیع و به‌کارگیری اطلاعات می‌تواند شاخص‌های آینده قدرت‌ها را دچار تغییرات بنیادی کند. در سراسر جهان، فن‌آوری اطلاعات در حال ایجاد انقلابی نوین است که از لحاظ اهمیت و ابعاد تأثیر گذار، کمتر از انقلاب صنعتی نیست. این انقلاب، ظرفیت‌های تازه و چشمگیری به محدوده هوش و دانش بشر داده و ابزارهایی به وجود آورده که ماهیت کار و زندگی را تغییر داده است. نخستین کشورهایی که وارد عرصه‌ی جامعه‌ی اطلاعاتی شوند، بیشترین بهره را خواهند برد. آنها خط‌مشی کشورهایی را تعیین خواهند کرد که باید این مسیر را دنبال کنند. اما در مقابل کشورهایی که کند تصمیم می‌گیرند، در مدت کمتر از یک دهه از افت فاحشی در میزان سرمایه‌گذاری و نیز تنگنای اشتغال خواهند شد. فن‌آوری اطلاعات یک تخصص میان رشته‌ای با تلفیق علوم ریاضی، رایانه، اطلاعات و اطلاع رسانی و مخابرات می‌باشد که در فهرست فن‌آوریهای نوین جهان قرار گرفته است. فن‌آوری اطلاعات امروزه به عنوان یکی از دغدغه‌های مهم کشورهای توسعه یافته، در صدر برنامه‌ریزی این جوامع قرار دارد. به نظر می‌رسد این دولتها بر سر یک دوراهی تعیین کننده قرار گرفته‌اند. راه حل اول این که فن‌آوری اطلاعات را در برنامه‌ریزی توسعه ملی قرار داده و منابع مالی هنگفتی را متحمل شوند تا شاهد رشد اقتصادی، اشتغال، ارتباط با شاهراه‌های جهانی اطلاعات و زندگی در عصر اطلاعات باشند و راه حل دوم، بستن دروازه‌های کشور به روی این موج جدید و نادیده گرفتن تحولات جهانی و تبعیت از استانداردها، مقررات و محدودیت‌های وضع شده توسط راهبانان شاهراه‌های جهانی را پیشنهاد می‌کند. موج ایجاد شده چنان اهمیت دارد که کلیه کشورها و جوامع بین المللی را بر آن داشته است تا پیش‌نویس راهبردهای جامعه‌ی  اطلاعاتی را تهیه و یا به کل آن را نهایی کنند.]2[

فن‌آوری اطلاعات به عنوان یکی از ابزارهای بسیار قوی در فرآیند بررسی عوامل خارجی سازمان مورد استفاده قرار می‌گیرد در سالهای کنونی اطلاعات رقابتی که در دسترس سازمان‌های قرار می‌گیرد، از نظر کیفیت و کمیت افزایش چشم‌گیری یافته است. برای شناسایی فرصت‌ها و تمهیداتی که متوجه سازمان‌ها می‌شود می‌توان از فن‌آوری پیشرفته رایانه‌ای، ارتباطات راه دور، گردآوری داده‌ها، و شبکه اینترنت و شبکه‌های اطلاع رسانی و … استفاده کرد. شبکه اینترنت به عنوان شاهراه اطلاعاتی توانسته موفقیت سازمانی را تضمین کند و به عنوان یکی از ابزارهای بسیار اثربخش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فن آوری اطلاعات از طریق ایجاد تغییر در زمینه‌های زیر باعث تغییر در ماهیت فرصت‌ها و تهدیدات شده است، تغییر در چرخه حیات محصول سازمان‌ها، افزایش در سرعت توزیع محصولات و خدمات عرضه محصولات و خدمات جدید، از میان برداشتن محدودیت‌های موجود در بازارهای سنتی جغرافیایی، و .. بسیاری از سازمانها برای این که از فن‌آوری اطلاعات به شیوه‌ای اثربخش و موفقیت آمیز بهره‌برداری کنند دو سمت جدید ایجاد کرده‌اند مدیر ارشد اطلاعات و مدیر ارشد فن‌آوری. این گویای اهمیت روز افزون فن آوری اطلاعات در مدیریت استراتژیک می‌باشد. ]3[

1-3- مروری بر آموزش الکترونیکی

همزمان با تغییرات سریع فنون و مهارت‌ها، تغییر در سیستم آموزشی نیز ضروری می‌باشد. برگزاری کلاس‌های مجازی و دوره‌های آموزشی بدون صرف هزینه‌های گزاف مانند آماده نمودن کلاس درس، تنظیم وقت استاد و فراگیران، هدف اصلی آموزش الکترونیکی است. در این اثنا، عبارتی به مانند روش‌های جایگزین، رسانه‌های نوین و چند رسانه‌ای معمولا تحت عنوان روش‌های جدید آموزشی عرضه شده اند. و در بعضی موارد ین عبارت با نام‌های رسانه دانش و آموزش با حمایت فنون معرفی شده‌اند. در نهایت بهترین عبارتی که بتوان تعریف جامع و کاملی از تمام نام‌های ذکر شده ارائه دهد، همان آموزش الکترونیکی یا e-Learning می‌باشد. این نام از عبارت کسب و کار الکترونیکی، e-Business اقتباس شده است. آموزش الکترونیکی به شکل روز افزونی مورد استقبال و توجه قرار گرفته است. در عین حال،‌مؤسسات سنتی هم شروع به بهره‌برداری از عناصر آموزش الکترونیکی در برنامه‌های آموزشی خود کرده‌اند با وجود این گونه‌گونی‌ها، تعریف آموزش الکترونیکی به سهولت امکان پذیر نیست. از جهتی آموزش الکترونیکی یک تغییر اجتماعی محسوب می‌شود که دستیابی به آموزش دانشگاهی را در ورای حیطه آموزش تمام وقت رسمی، میسر کرده است. همچنین، تحولاتی را در روش‌های فرادهی با اسفاده از روش‌های نوین ارتباطی برای فائق آمدن بر مشکلات بعد راه یا تأمین نیازهای آموزش پاره وقت، به وجود آورده است. در عین حال، آموزش الکترونیکی، تحولی در فرضیات آموزشی ایجاد کرده است که مبتنی بر سبک‌های نوین تکامل برنامه‌ریزی، فراگیری دانشجو و ارزشیابی می‌باشد. این سه عامل، در مجموع ما را بر آن وا می‌دارد که آموزش الکترونیکی را یک نوآوری انسجام یافته و با اهمیت بشماریم که آثاری پا برجا و عمیق بر سیستم‌های آموزشی عالی بر جای خواهد گذاشت.

تجارب مؤسسات آزمایشی موجود، مشکلات و نیروی بالقوه آموزش الکترونیکی را نمایان کرده‌اند: بخش بزرگی از ارزش تجارب این موسسات پیشگام و در این است که در واقع پرتو تازه‌ای بر روی مسائل قدیمی انداخته شده و افکار جدیدی در اذهان نوپردازان ایجاد کرده‌اند. برای مثال ضرورت  تجدید نظر در فرضیات مرسوم در خصوص آموزش حضوری، فرضیات مربوط به طول مدت دوره آموزشی و محتوی و روش‌های فرادهی آن، ماهیت فراگیری دانشجو، روش‌های برگزاری امتحانات رسمی برای نظارت بر ورود داوطلبان به آموزش عالی و یا اعطای مدارک، افزون بر این، احتمال دارد که آموزش الکترونیکی، قابل انعطاف‌تر و قابل تطبیق‌تر با نیازمندی‌های جمعیت شاغل و قابلیت‌ها و توانائی‌های فردی دانشجویان از کار آید، اعتماد به نفس بیشتر و فراگیری مستقل‌تری را امکان پذیر سازد. با توجه به دلایلی که بر شمردیم، ما اعتقاد داریم که آموزش الکترونیکی را می‌توان نهضت جدیدی در نظریات آموزشی انگاشت. این واقعیت را نمی‌توان کتمان کرد که سیستم‌های آموزش الکترونیکی اولیه، بنابر اقتضای شرایط خاصی، طراحی و ایجاد شدند، تا بتوانند به دانشجویانی که به دلایلی از ادامه تحصیلات عالیه محروم شده بودند، خدمات آموزشی ارائه دهند. اما ناگفته پیداست که این سیستم‌ها تغییرات عمیق تری را به وجود خواهند آورد. رواج مسئله آموزش مستمر یا فراگیری مادام العمر نیز یکی دیگر از دلایل تعمیق و بسط فرصت‌های فراگیری است. ما بر این باور هستیم که توجه کمتر به مؤسسات خاص و عنایت بیشتر به مسائل و فرآیندهای این سیستم‌ها از جانب محققین سودمند خواهد بود. زیرا، هر نظامی به شکل خاصی فعالیت دارد که برای اهداف مشخصی تأسیس گردیده است، و ساختار سازمانی آن در سایر نقاط، کارآیی چندانی ندارد: فرضیات و روش‌های آموزش، بیش از سیستم‌ها قابل مبادله می‌باشند. آموزش الکترونیکی به عنوان یک اصل، تأثیر تحسین برانگیزی بر جای گذاشته است، و مؤسساتی که بر اساس این اصل به کار بپردازد، سودمند واقع خواهند شد. سیستم‌های آموزش الکترونیکی، بیش از هر چیز دیگر، به اطلاعات، تحقیقات، آموزش و مبادله تجارب نیاز دارند. ]4[

تاریخچه پیدایش E-LEARNING           

در مورد روندهای ظهور آموزش از راه دور دید گاههای مختلفی مطرح می باشد . از آن جمله عبارتند:

1 – از دید دکتر کاظمی عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور تهران ، آموزش ازراه دور تقریباً همزمان با شروع انقلاب صنعتی در اروپااز ابتدا ازطریق مکاتبه ای توسط پیت من در انگلستان در سال 1850 آغاز شد . هیچکس فکر نمی کرد این شیوه بتوتند توفیقی در آموزش بویژه آموزش عالی پیدا کند . اما بر خلاف انتظار نه تنها این شیوه بعد ا ز جنگ جهانی دوم گسترش یافت ، بلکه استفاده از رسانه های وسیعتر از جمله رادیو ، تلویزیون نیز به آ ن اضافه شد و کشور های پیشرفته از جمله ایالات متحده آمریکا ، انگلستان ، آلمان ، سوئد وشوروی سابق به استقبال آن به روشهای مختلف رفتند. تأ ثیرات مثبت آموزش ازراه دور از یکسو و گرایش فزاینده مردم به آموزشهای رسمی و غیر رسمی ، ضرورت استفاده از آنرا به عنوان برای کشورهای جهان بویژه کشورهای در حال توسعه ایجاب کرد و کشورهایی مثل استرالیا و چین، هند ، و بعدها اندونزی ، پاکستان و ایران و... را در برگرفت.(کاظمی، 1382:107)

2 – دکتر فیضی در مجله مطالعات مدیریت سال82 شماره های 37-38 چنین عنوان می کند :

تحقیقات در زمینه آموزش بر مبنای رایانه به سالهای دهه 1990 بر می گردد . ورود رایانه های شخصی دراواسط 1970 به بازار و گسترش بسیار سریع استفاده از آن برروی این تحقیقات افزود. اما توسعه واقعی این نوع آموزش از دهه 1990 به بعد  با جهانی شدن اینترنت آغاز شد . آقای دکتر در سمینار اراک و سمینار دانشگاه علامه طباطبایی مجدداً این تاریخچه را عنوان نمودند. (فیضی،1382:118) آموزش ازراه دور به رویکرد رسمی دلالت دارد که در آن معلم و دانشجویان در فاصله های دور از هم قراردارند(وردین وکلارک ، 1991) واژه آموزش از راه دور برای اولین بار در سال1892 در دفترچه راهنمای دانشگاه WISCONSIN نوشته شد.( رامبل ، 1986 ) این واژه بوسیله مربی  آلمانی به نام آتوپیترز در دهه 1960 معروف شد و در دهه 1980 در ایالات متحده رشد کرد .

3 – طبق بیان دانشگاه پیام نور در جزوه در راهنمای کامل دانشگاه دوره فراگیر، آموزش از راه دور از کشور هایی مثل استرالیا و کشورهای اروپایی شروع شد و ابتدا در سطوح پایین آموزشی مثل دبستان پدیدار شد که دانش آموزان توسط رادیو با معلم خود رابطه برقرار می کردند. (راهنمای جامع دوره فراگیر ، 1383:2)

آموزش از راه دور در ایران

تاکنون به پژوهش در شیوه های مدرن آموزش و اجرای آنها در ایران توجه بایسته نشده است . به عنوان نمونه ، دانشگاه آزاد سابق دست به الگو برداری محض از دانشگاه گشوده انگلستان (O.U) زد بدون اینکه به بسترهای جغرافیایی و اجتماعی دو کشور توجه لازم شود. (فیضی، 1355) فعالیت این دانشگاه چند سال بعداز تأسیس آن با ادغام در مجتمع ادبیات و علوم انسانی (1351) و بعداً دردانشگاه علامه طباطبایی تقریباً متوقف شد . دانشگاه پیام نور از سال 1366 فعالیتهای خود را با هدف نزدیک شدن به آموزش از راه دور به شکل نیمه حضوری آغاز کرد . این دانشگاه با وجود موفقیت نسبی در گسترش جغرافیایی آ موزش و پاسخگویی به بخش قابل توجهی از متقاضیان دانشگاهی ، هنوز با روشهای مدرن آموزش فاصله دارد.(فیضی ، 1382:119)

 1-5- تعریف فن آوری اطلاعات

در ذیل به چند نمونه از تعاریفی که در خصوص فناوری اطلاعات ارائه شده است اشاره می‌کنیم.

تکنولوژی یا فناوری اطلاعات (IT) به ابزار و روشهایی اطلاق می‌شود که به نحوی اطلاعات را در اشکال مختلف (صدا، تصویر، متن) جمع‌آوری، ذخیره، بازیابی، پردازش و توزیع می‌کند.

فناوری اطلاعات عبارت است از گردآوری، سازماندهی، ذخیره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصویر، متن یا عدد که با استفاده از ابزار رایانه‌ای و مخابراتی صورت پذیرد.

فن‌آوری اطلاعات شاخه‌ای از تکنولوژی و فناوری است که اختصاص دارد به:

الف) بررسی و بکارگیری داده و پردازش آن شامل: دریافت و جمع آوری خودکار داده‌، تغییرات (تغییر شکل ) داده، مدیریت داده‌، جابه‌جایی و حرکت داده، کنترل داده، نمایش داده، تعویض داده، تبادل داده، انتقال و دریافت داده.

ب) توسعه و گسترش و استفاده از رویه‌های سخت افزاری، نرم افزاری و سازمان افزاری مرتبط با این پردازش.

1-6- نسل‌های تکنولوژی اطلاعات

تکنولوژی اطلاعات سه نسل دارد.

نسل اول: lowcost است که این نسل 15-10 درصد احتیاجات را بر طرف می‌کرد و از ویژگی‌ آن می‌توان به:

× حجم زیاد اطلاعات و امکان دسترسی به اطلاعات گذشته.× اختصاص بیش از 20 درصد بوجه برای ورود داده‌ها اشاره کرد.

نسل دوم: high profit نامیده شده است و این نسل 10-80 درصد نیازها را برآورده می‌کند و همان نسلی است که امروزه در آن به سر می‌بریم. از ویژگی‌های آن عبارت است از :

× دسترسی به اطلاعات فعلی× Online بودن× وجود Database× امکان استفاده همزمان تعدادی زیادی از افراد× به‌کارگیری اینترنت× وجود Web Master

نسل‌ سوم: اطلاعات نسلی مربوط به آینده است، که آن را leadership نامیده‌اند. در این نسل، کاربرد استراتژیک اطلاعات مطرح می‌شود و امید است که تا در آینده بشر به این نسل دسترسی یابد. از ویژگی‌های بارز این نسل :

× اینترنت تجارت الکترونیکی× دسترسی سریع به نمودارها و شبیه‌سازی‌ها.× دسترسی به اطلاعات حال، گذشته، آینده است. ]5[

1-7- مفهوم تکنولوژی آموزشی و ابعاد آن

تکنولوژی آموزشی به معنای اعم خود، پدیده تازه‌ای نیست، قدمت آن را می‌توان با قدمت تعلیم و تربیت برابر دانست. اما تکنولوژی معنای خاص خود کمتر از یک قرن است که مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت جهان قرار گرفته است. و به معنی دانش کاربردی در مقابل علم محض است.

آموزش و تکنولوژی را یک ارتباط اساسی به هم پیوند می‌دهد. برای درک این پیوند لازم است که تعاریف و واژه‌های به کار رفته در نظریه‌ها یکسان باشند.همانطور که بیشتر تعاریف موجود در فرهنگ‌های لغت نشان می‌دهند. تکنولوژی کاربرد دانش علمی به منظور حل مسائل علمی می‌باشد. (هاپنیپک 1984 گالبرس 1967). مجموعه رویدادهائی که علم را به طرف تکنولوژی و تکنولوژی را به طرف عمل آموزش هدایت می‌کند چیزی است که جان دویی (1900) آن را علم ارتباط بین فرضیه و کار علمی نامگذاری می‌کند. جک گالبرس تکنولوژی آموزشی را کاربرد سیستماتیک دانش سازمان یافته یا عملی در حرفه‌های علمی می‌داند.

طبق این تعریف تکنولوژی واژه‌‌این است که به طراحی و برنامه ریزی مدون در امر و تربیت اطلاق می‌گردد. تکنولوژی آموزشی ممکن است از طریق استفاده مدبرانه از ابزار آموزشی الکترونیکی که شامل سخت افزار و نرم افزار مثل (تکنولوژی کامپیوتر، ویدئو دیسک CD-ROM ، رادیو، تلویزیون ویدئو- و دیگر منابع سمعی – بصری) می‌باشند بهتر و سهل تر توجیه گردد. اشکال سنتی تر تکنولوژی شامل وسایل و ابزاری مانند کتاب، تصویر،لوحه و عکس می‌باشند.

عملکرد یک سیستم تکنولوژی شامل ابعادی همچون رسانه،آموزش و مدیریت می‌باشد.رسانه‌های آموزشی الکترونیکی که از دستاوردهای تکنولوژی جدید بوده به عنوان حمل کننده اطلاعات محسوب می‌شوند از بعد سخت افزاری قابل توجه می‌باشد اما از نقطه نظر آموزشی رسانه‌ها نقش انتقال پیام را به عهده دارند به تنهائی عامل موفقیت یک سیستم جدید نمی‌باشند.

در راستای ایفای این نقش، بعد دومی نیز وجود دارد که از نظر تکنولوژی جدید بعد آموزشی نامیده می‌شود و به معنای این است که یک سیستم تا چه حد در دستیابی به روش‌های پیشرفته و مطمئن‌ در آموزش موفق بوده است.

سومین بعد در  هر سیستم تکنولوژی سادگی یا پیچیدگی ساختار مدیریتی آن می‌باشد.

در بالاترین سطح، یک سیستم شامل قوانین و روشهای سازمان داده و برنامه ریزی شده و دارای انعطاف پذیری برای استفاده کنندگان مختلف می‌باشد و در پایین‌ترین سطح یک سیستم، یک سخنرانی سنتی خواهد بود که با آمادگی سخنران شروع و با سرعت و زمان دلخواه سخنران ادامه پیدا کرده و بدون در نظر گرفتن احتیاجات و نیازهای شخصی فراگیران سخنرانی را پایان می‌دهد.

بازدهی و کیفیت آموزشی هر موضوعی بستگی به میزان بکارگیری هر یک از ابعاد فوق دارد. با نگاهی به تناسب و ترکیب ابعاد سه گانه تکنولوژی می‌توان اثر بخشی توامان آنها را بر یک سیستم آموزشی مشاهده کرد.

111

در حالت اول هر سه بعد در پایین‌ترین حد ممکن قرار دارند.

این نوع روش سنتی تعلیم و تربیت که به روش سخنرانی معروف می‌باشد، معلم محور و یک طرفه است. ارتباط و آموزش تنها از طریق معلم به فراگیر، آن هم با ارائه پاره‌ای اطلاعات در مورد موضوعی خاص صورت می‌گیرد. در این روش هیچ گونه فعالیتی از سوی معلم برای ایجاد تمرکز و به فعالیت وا داشتن ذهن فراگیر از طریق تأکید کردن بر روی لغات کلیدی و اسامی کلیدی موجود در درس وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد در سطح بسیار پایین است. از هیچ رسانه‌ای برای کمک به فهم درس استفاده نمی‌شود. در بعد مدیریتی نیز هیچگونه برنامه‌ای برای کمک به فهم درس استفاده نمی‌شود. در بعد مدیریتی نیز هیچگونه برنامه‌ای از سوی معلم برای رسیدن به اهداف آموزشی و کامل کردن روند آموزش صورت نمی‌گیرد و زمینه لازم برای پرسش و پاسخ میان معلم و فراگیران مهیا نمی‌شود.

Media: 3

Management: 1

Pedagogical: 1

در این حالت معلم از رسانه مدد می‌گیرد. به عنوان مثال از یک یا چند رسانه اسلاید در مورد موضوع درس کلاس جهت ارائه مطلب جدید استفاده می‌کند اما ارتباط همچنان یک طرفه است و فراگیران نمی‌توانند آموخته‌های جدید خود را به معرفی آزمایش و سنجش قرار دهند. از نظر مدریتی نیز تفاوت‌های فردی دانش آموزان در این حالت لحاظ نمی‌شود و یکی از ضعیف‌ترین سیستم‌های مدیریتی محسوب می‌شود. مثلا معلم فقط اسلایدها را نشان می‌دهد و هیچ صحبتی نمی‌کند.

Media:5

Management:5

Pedagogical:5

در این حالت از حداکثر تکنولوژی، مدیریت کلاس و دانش آموز جهت ارائه مطلب استفاده می‌شود. در موقعیت فوق با استفاده از کامپیوتر، تمام شرایط لازم برای عینی ساختن و قابل پذیرش کردن مفاهیم درسی به فراگیر مهیا می‌شود. تمام اطلاعات از جانب کامپیوتر در دسترس قرار می‌گیرد از نظر مدیریتی نیز برای هر یک از فراگیران استراتژی آموزشی خاصی در نظر گرفته می‌شود و گزینه‌های مختلفی پیش پای فراگیر قرار می‌گیرد. هدف اصلی آموزش در این حالت، محقق می‌شود. ]6[